Είναι 27 Σεπτεμβρίου 1831 όταν ο πρώτος κυβερνήτης της χώρας, Ιωάννης Καποδίστριας, πέφτει νεκρός από πυροβολισμό και μαχαίρωμα των αδελφών Γεωργίου και Κωνσταντίνου Μαυρομιχάλη.
Ο Καποδίστριας, τη συγκεκριμένη χρονική συγκυρία, αποτελεί μία από τις ελάχιστες προσωπικότητες της εποχής που ίσως μπορούσε να μεταμορφώσει τον σωρό ερειπίων, που ήταν τότε η Ελλάδα, σε κράτος.
Τραγική εικόνα
Οταν ο πρώτος κυβερνήτης φτάνει στο Ναύπλιο, τον Ιανουάριο του 1828, απευθείας από την τσαρική αυλή, με τη σύμφωνη γνώμη των μεγάλων δυνάμεων, η εικόνα της Ελλάδας είναι τόσο τραγική, που μπορεί να χαρακτηριστεί «μαγιά» χώρας και όχι χώρα. Εντός συνόρων περικλείονται μόνο η Πελοπόννησος, η Στερεά Ελλάδα, τα νησιά του Αργοσαρωνικού και οι Κυκλάδες, αλλά ακόμα και σ’ αυτά τα ελάχιστα εδάφη κυρίαρχο δεν είναι το εθνικό κράτος αλλά οι τοπικοί αρχηγοί και κοτζαμπάσηδες. Για την οικονομική κατάσταση αρκεί να σημειώσουμε την αναφορά που κάνει στον Καποδίστρια ο πρώτος υπουργός Οικονομικών της χώρας, Λιδωρίκης: «Εξοχότατε, όχι μόνο χρήματα δεν υπάρχουν εν τω ταμείω, αλλ’ ούτε ταμείον υπάρχει, διότι δεν υπήρξε ποτέ».
Ο κυβερνήτης είναι ένας χαρισματικός διπλωμάτης αλλά έχει μάθει να δουλεύει με όλες τις υποδομές στα χέρια του, έχοντας δίπλα του εξειδικευμένους ανθρώπους να τον βοηθούν. Τίποτα όμως από αυτά δεν ισχύει στην Ελλάδα. Οταν την τέταρτη ημέρα που βρίσκεται στη χώρα επισκέπτεται την Αίγινα, το θέαμα που αντικρίζει αποτελεί μικρογραφία όλης της χώρας: «Είδα πολλά εις την ζωή μου, αλλά σαν το θέαμα όταν έφτασα εδώ εις την Αίγινα, δεν είδα τι παρόμοιο ποτέ, και άλλος να μην δει». Στο ίδιο πνεύμα μία επιστολή προς τον αδελφό του, Βιάρο, στην Κέρκυρα: «…αν έχεις οπωσούν διάθεσιν να αλλάξεις την ειρηναίαν ζωήν σου με τον Αδην, και θέλεις να τον δοκιμάσεις ολίγας τίνας ημέρας, ημπορείς να κάμεις μίαν έξοδον μέχρι της Ελλάδος».
Σύγκρουση
Η λέξη που μπορεί να χαρακτηρίσει την περίοδο της καποδιστριακής διακυβέρνησης είναι η σύγκρουση. Αρχικά με τον ίδιο του τον εαυτό. Βαθιά συντηρητικός, μεγαλώνει σε αριστοκρατικό περιβάλλον, που αγνοεί τη σημασία του λαού ως βασικού συντελεστή του δημοκρατικού πολιτεύματος. Στη συνέχεια, με τα «διαπλεκόμενα» της εποχής, που είναι κατάλοιπα της Τουρκοκρατίας. Γράφει ο ίδιος για τους κοτζαμπάσηδες και μεγαλοτσιφλικάδες: «…άνθρωποι υπό την τουρκικήν εξουσίαν πολύ χρόνον μαθητεύοντες, δεν καταλαμβάνουσιν ευκόλως ότι διά μόνης την ευνόμου συστάσεως της ιδιοκτησίας δύνανται να συνταξώσι και την πολιτείαν των, αλλά προτιμώσι την παρούσαν κατάστασιν, θέλοντες είναι πάντοτε αρχηγοί μάλλον ακτημόνων ανθρώπων παρά πολίτες έκαστοι νόμιμον ιδιοκτησίαν, έστω και ολίγων στρεμμάτων».
Εκπρόσωπος ο ίδιος της ρωσικής διπλωματίας, πρέπει να ισορροπήσει στη διεθνή διπλωματική σκακιέρα έχοντας στα χέρια το πιο αδύναμο πιόνι της εποχής: την κατεστραμμένη και ανυπόληπτη Ελλάδα. Και φυσικά, να συγκρουστεί με την αντίληψη του ίδιου του λαού, που καλείται να κυβερνήσει. Υστερα από εκατοντάδες χρόνια υποδούλωσης, ο ελληνικός λαός έχει απολέσει τα δημοκρατικά του αντανακλαστικά και θεσμούς, ενώ ταυτίζει την έννοια του κράτους με την καταπίεση και τη σκληρή φορολογία. Ο Καποδίστριας πιστεύει ότι αυτός ο λαός δεν μπορεί να περάσει αμέσως από την απόλυτη ασυδοσία στους δημοκρατικούς θεσμούς. Θεωρεί πως πρέπει πρώτα να πραγματοποιηθεί η οικονομική και πολιτική αναδιάρθρωση της κοινωνίας, αρχικά με τη δημιουργία μεσαίας τάξης, που θα επιτευχθεί με τη δημιουργία ατομικής ιδιοκτησίας.
Οι συγκρούσεις αυτές φέρνουν πολλές ρήξεις, χωρίς όμως αποτελέσματα. Μετά την πρώτη περίοδο παντοκρατορίας του, οι -πολλοί- αντίπαλοί του αρχίζουν να συσπειρώνονται. Αρχικά οι Αγγλοι και οι Γάλλοι για τους οποίους ο Καποδίστριας σημαίνει ότι η Ελλάδα βρίσκεται στη ρωσική σφαίρα επιρροής. Εν συνεχεία οι προύχοντες της εποχής, που διαβλέπουν ότι κινδυνεύουν τα συμφέροντά τους, και φυσικά ένα τμήμα του λαού που, εξαντλημένο από τις πολύχρονες κακουχίες, ζητά πρώτα να ζήσει και μετά περισσότερα δημοκρατικά δικαιώματα.
Δύσκολη χρονιά
Το 1831 είναι μία ακόμα δύσκολη χρονιά στην καποδιστριακή διακυβέρνηση, καθώς έχοντας πάντα περισσότερα προβλήματα από λύσεις, γίνεται περισσότερο αυταρχική και αντιδημοκρατική. Αναστέλλει εκβιαστικά το Σύνταγμα της Τροιζήνας με την απειλή της φυγής του Καποδίστρια από τη χώρα, ενώ διαλύει τη Βουλή αντικαθιστώντας την με το άνευ ουσιαστικών δικαιωμάτων συμβουλευτικό σώμα «Πανελλήνιον». Παράλληλα, δεν πραγματοποιεί το σημαντικότερο αίτημα του αγροτικού κόσμου, που ζητά μοίρασμα της γης στους ακτήμονες. Αυτό το άσχημο αντικυβερνητικό κλίμα αξιοποιούν οι πρέσβεις Αγγλίας και Γαλλίας στο Ναύπλιο, υποδαυλίζοντας κινητοποιήσεις διαμαρτυρίας.
Ο Καποδίστριας λαμβάνει σκληρά μέτρα εναντίον των εξεγερθέντων φυλακίζοντας τους σημαντικότερους αξιωματικούς της αντιπολίτευσης. Ανάμεσα στους αντικυβερνητικούς βρίσκεται και ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, ο οποίος κλείνεται σε φυλακή στο Μπούρτζι, κατηγορούμενος για εσχάτη προδοσία και υποκίνηση στάσης κατά της κυβέρνησης. Η μακροχρόνια έλλειψη ισχυρής εθνικής βάσης έχει υπερτονίσει το τοπικό στοιχείο και έτσι η οικογένειά του θεωρεί τη σύλληψη ως πλήγμα για όλους τους Μανιάτες, που ορκίζονται εκδίκηση.
Χαιρέτησε τους δολοφόνους του…
Ηδη στο Ναύπλιο μιλούν για δολοφονία του κυβερνήτη από την οικογένεια Μαυρομιχάλη, αλλά λίγοι πιστεύουν ότι αυτό μπορεί να γίνει πράξη. Στους τελευταίους βρίσκεται ο ίδιος ο Καποδίστριας. Την Κυριακή 27 Σεπτεμβρίου ο κυβερνήτης ξεκινά για τον καθιερωμένο κυριακάτικο εκκλησιασμό.
Πηγαίνοντας προς την εκκλησία, μάλιστα, συναντά τους μετέπειτα δολοφόνους του ντυμένους στα μαύρα, τους οποίους χαιρετά. Φτάνοντας, όμως, στην εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα, στο Ναύπλιο, όταν τους βλέπει να στέκονται παραστάτες στην πύλη της εκκλησίας, φοβάται και κοντοστέκεται. Μόλις πριν από λίγες ημέρες απαντά στην απειλή δολοφονίας του: «Αυτά είναι κουβέντες. Αν με σκοτώσουν, θα σκοτώσουν μαζί μου και την πατρίδα». Αυτή τη φορά, όμως, ο κίνδυνος είναι ορατός και βρίσκεται απέναντί του. Μετά την πρώτη αμφιβολία, η κίνηση προς την πύλη είναι το τελευταίο του λάθος.
Φτάνοντας στις σκάλες της εκκλησίας, ο Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης και ο αστυνόμος Καραγιάννης τον πυροβολούν εξ επαφής και όταν ο κυβερνήτης παραπατά, ο Γιώργος Μαυρομιχάλης τον μαχαιρώνει δύο φορές στην κοιλιά. Οι σωματοφύλακες του Καποδίστρια δεν μπορούν ν’ αποφύγουν την επίθεση και το μόνο που καταφέρνουν είναι να κυνηγήσουν τους δολοφόνους μαζί με το πλήθος. Στο ανθρωποκυνηγητό που επακολουθεί σκοτώνεται ο Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης, ενώ ο Γιώργος Μαυρομιχάλης μαζί με τον αστυνομικό συνένοχο καταφεύγουν στη γαλλική πρεσβεία. Η συγκεκριμένη κίνηση δικαιώνει όσους υποστηρίζουν ότι η δολοφονική επίθεση οργανώνεται από τις πρεσβείες Αγγλίας και Γαλλίας, με στόχο τον περιορισμό της ρωσικής κυριαρχίας στη χώρα.
Η τελική παράδοση των δολοφόνων στις αστυνομικές αρχές, η βιαστική δίκη του Γεωργίου Μαυρομιχάλη από Εκτακτο Στρατοδικείο και η εκτέλεσή του στις 10 Οκτωβρίου 1831 οδηγεί σε ακόμη μεγαλύτερη όξυνση των παθών στη χώρα και σε έναν ακόμη καταστροφικό εμφύλιο που κρατά έξι μήνες.
0 Σχόλια